Λιούις, Έντουαρντ

(Edward Lewis, Πενσιλβάνια, ΗΠΑ 1918 –). Αμερικανός γενετιστής, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός. Σπούδασε βιοστατιστική, γενετική και μετεωρολογία στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια. Υπηρέτησε στην αμερικανική αεροπορία (1942-45) ως μετεωρολόγος και ωκεανογράφος. Δίδαξε σε πανεπιστήμια της Αμερικής, της Αγγλίας και της Δανίας. Το 1995 μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ φυσιολογίας και ιατρικής με την Κριστιάνε Νίσλαϊν Φόλχαρντ και τον Έρικ Βίσχαους για τις ανακαλύψεις τους σχετικά με το γενετικό υλικό της αρχικής εμβρυϊκής ανάπτυξης, που βοήθησαν στην κατανόηση του τρόπου κατά τον οποίο ένα μεμονωμένο κύτταρο εξελίσσεται σε έναν πολύπλοκο πολυκύτταρο οργανισμό. Ως πειραματόζωο χρησιμοποιήθηκε η φρουτόμυγα Drosophila melanogaster, καθώς η μελέτη της είναι απλή και η εμβρυϊκή της ανάπτυξη ιδιαίτερα ταχεία. Συγκεκριμένα ο Λ. μελέτησε τα γονίδια που ελέγχουν τον σχηματισμό των τμημάτων του σώματος και ανακάλυψε ότι ο αριθμός τους είναι περιορισμένος και είναι διατεταγμένα το ένα πίσω από το άλλο στο DNA της συγκεκριμένης μύγας, με τρόπο που αντιστοιχεί στη σειρά των τμημάτων του εντόμου, τα οποία ελέγχουν. Τα γονίδια που ανακάλυψε ο Λ. στη μύγα παρουσιάζουν την ίδια σειρά και στο ανθρώπινο DNA και λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Τα περισσότερα από τα γονίδια που μελετήθηκαν έχουν σημαντικές λειτουργίες στην αρχική ανάπτυξη του εμβρύου του ανθρώπου, όπως πολικότητα, τμημάτωση, εξειδίκευση μεμονωμένων τμημάτων και ανάπτυξη από αυτά διαφορετικών οργάνων. Πιθανές μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια (που μπορεί να συντελούνται και λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων κατά την αρχή της κύησης, όπως υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης Α), ενδεχομένως είναι υπεύθυνες για αυτόματες αποβολές ή συγγενείς ανωμαλίες. Η γνώση για τον τρόπο εξέλιξης της φρουτόμυγας βοήθησε στην κατανόηση της ανάπτυξης των σπονδυλωτών καθώς και των συγγενών ανωμαλιών στον άνθρωπο. Από τις αρχές του 20ού αι. οι γενετιστές παρατήρησαν σποραδικές δυσμορφίες στην Drosophila melanogaster. Σε έναν τύπο μετάλλαξης, το όργανο που ελέγχει την ισορροπία αντικαταστάθηκε από ένα επιπλέον ζευγάρι πτερύγων. Στον τρόπο αυτό της διαταραχής του σχεδίου σωματικής ανάπτυξης κύτταρα μιας περιοχής συμπεριφέρονται σαν να ήταν τοποθετημένα σε άλλη. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε ομοίωση και οι υπεύθυνες γι’ αυτό μεταλλάξεις ομοιωτικές. Ο Λ. ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη γενετική βάση των ομοιωτικών διαμαρτιών διάπλασης και εργάστηκε επί σειρά δεκαετιών γι’ αυτό το ζήτημα. Το 1978 δημοσίευσε άρθρο ανασκόπησης των αποτελεσμάτων των ερευνών του σχετικά με τα ομοιωτικά γονίδια, την αντιστοιχία της διάταξής τους με τη διάταξη των τμημάτων του σώματος κατά μήκος του επιμήκους άξονά του και του τρόπου έκφρασης των μεμονωμένων γονιδίων, ανοίγοντας νέους δρόμους για τη μελέτη των ανάλογων γονιδίων σε ανώτερους οργανισμούς. Είναι μέλος ακαδημιών και επιστημονικών εταιρειών και –εκτός από το Νόμπελ– του έχουν απονεμηθεί σημαντικά βραβεία και τιμητικοί τίτλοι στην Αμερική και στην Ευρώπη. Στιγμιότυπο από την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ ιατρικής, τον Δεκέμβριο του 1995, στον Αμερικανό γενετιστή και πανεπιστημιακό Έντουαρντ Λιούις, ο οποίος διακρίνεται αριστερά (φωτ. ΑΠΕ).